Łatwy poród u krowy
Poród w sposób oczywisty wpisuje się w cel hodowli krów mlecznych. Dla hodowców szczególnie ważne jest, aby przebiegł on w sposób bezpieczny, zarówno dla krowy, jak również cielaka. Jak przygotować zwierzę do porodu i na co zwrócić szczególną uwagę w jego trakcie?
W praktyce hodowlanej i weterynaryjnej szczególną wagę przywiązuje się do bezpiecznego porodu i odpowiedniej opieki nad krową, zarówno przed samym wycieleniem, jak również kilka tygodni po nim. Ma ona istotne znaczenie nie tylko dla utrzymania dobrostanu zwierząt, ale przede wszystkim wiąże się ona z utrzymaniem cieląt i krów w dobrej kondycji, co przełoży się na obniżenie kosztów leczenia i zyski związane z utrzymaniem wysokiej produkcji mleka w późniejszym okresie. Należy podkreślić, że prawidłowy przebieg porodu uzależniony jest od szeregu zróżnicowanych czynników. Istotne są m.in. rasa, liczba przebytych porodów, wielkość cielęcia czy jego położenie. Czynniki te mogą mieć również wpływ na termin wycielenia.
Porodówka – bezpieczeństwo i wygoda
Zaleca się, aby na 7-14 dni przed spodziewanym porodem krowa została odizolowana od reszty stada. Zaleca się przeniesienie jej do specjalnie przygotowanej porodówki, lub w przypadku, gdy przestrzeń taka nie jest możliwa do zorganizowania – wygrodzonej części obory, w której krowa poczuje się bezpiecznie i możliwe będzie odpowiednie zredukowanie stresu. Szczególne znaczenie ma przygotowanie pomieszczenia – musi być ono czyste i stanowić przestrzeń komfortową dla ciężarnej krowy. Należy zwrócić uwagę na nawierzchnię – nie może być ona zbyt śliska, gdyż będzie stanowiła bezpośrednie zagrożenie dla krowy oraz noworodka. Z uwagi na osłabienie poporodowe, zwierzęta są bardziej narażone na upadki, co może skutkować poważnymi obrażeniami. Zaleca się wyściełanie porodówki lub boksu słomą. Należy unikać trocin oraz wiórów. Dodatkowo dla zapewniania odpowiedniej higieny, porodówka powinna zostać wyposażona w specjalny otwór odpływowy, który ułatwi dezynfekcję oraz utrzymanie przestrzeni w czystości, tak istotnej dla zdrowia cieląt. Warto nadmienić, że przed umieszczeniem krowy w bezpiecznej dla niej przestrzeni, należy oczyścić i zdezynfekować jej racice. Przed samym porodem trzeba przygotować czyste ściereczki, nożyce, nici, wyjałowione linki porodowe czy drążki do podciągania linek – mogą być one przydatne podczas akcji porodowej, a ich przygotowanie i dezynfekcja mogą mieć kluczowe znaczenie nie tylko dla samego przebiegu porodu, ale także zapobiegać późniejszym powikłaniom zdrowotnym.
Przebieg porodu – na co zwrócić uwagę?
Poród podzielony jest na trzy fazy, których długość oraz przebieg uzależnione są od budowy anatomicznej, wielkości oraz ułożenia płodu, a także sposobu żywienia, kondycji zdrowotnej krowy oraz liczby wcześniejszych wycieleń. Szczególnie narażone na trudne porody są pierwiaski, u których notuje się problemy od 3 do 4 razy częściej niż u krów, które już rodziły. Ciężki poród, określany jako dystocja, definiuje się jako przedłużający się lub nieprawidłowo przebiegający poród na dowolnym jego etapie. Krowa powinna być monitorowana w każdej z faz, jeśli jednak nie zauważymy żadnych nieprawidłowości, powinniśmy zachować odpowiednią odległość, nie narażając zwierzęcia na niepotrzebny stres, który także może mieć wpływ na przebieg akcji porodowej. Kiedy należy podjąć działania interwencyjne?
Faza pierwsza trwa od 2-6 godzin (u pierwiastek nawet do 8). W jej trakcie dochodzi do otwarcia szyjki macicy, poprzedzonego przez bóle. Po ok. 2–3 godzinach od pierwszych objawów bólowych wydzielany jest jasny, niebieskawy płyn, czyli omoczniowy, a po około pół godziny wydalana jest owodnia (gęsty płyn o żółtawym kolorze). Jeśli po ok. 4 godzinach nie nastąpi powolne przechodzenie do fazy drugiej, nie zaobserwujemy też pojawienia się wymienionych płynów, konieczne jest wezwanie lekarza weterynarii. Brak wymienionych objawów porodowych fazy I może być związany z takimi komplikacjami jak zbyt niski poziom wapnia we krwi czy skrętem macicy.
Faza druga jest momentem wypierania płodu z macicy. W tej fazie płód obraca się dookoła własnej osi, zmieniając swoją pozycję w stosunku do żwacza. Samo wypieranie płodu jest procesem, którego trwanie określa się standardowo na 15-25 minut. Poprzez podrażnienie pochwy oraz macicy, a także pracę błon, cielę przemieszcza się do pochwy i wychodzi z niej przednimi racicami, następnie położoną na nich głową. Najtrudniejszym etapem tej fazy jest wyparcie zadu cielęcia. Pomoc weterynaryjna w tej fazie potrzebna jest, kiedy krowa próbuje wypchnąć cielę dłużej niż 30 minut, bez widocznych postępów. Ważne jest także monitorowanie okresów odpoczynku przy kolejnych próbach wypchnięcia cielęcia. Nie powinny one przekraczać 5-10 minut. Znakami, które powinny wzbudzić niepokój jest także na dalszym etapie widoczny stres matki i cielaka, obrzęk języka noworodka, żółte zabarwienie płodu lub nasilone krwawienie z odbytu. Jeśli to możliwe konieczne jest monitorowanie położenie płodu.
Faza trzecia to moment pozbycia się łożyska i rozpoczyna się tuż po porodzie. Niepokojące dla hodowcy powinna być sytuacja, w której nie zostało ono wyparte powyżej 12 godzin po porodzie. Jeśli do tego nie doszło należy skontaktować się z lekarzem weterynarii i nie podejmować prób odklejenia łożyska samodzielnie, gdyż stanowi to bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia krowy.
Bezpieczny poród to taki, który przeprowadza się przede wszystkim w warunkach kontrolowanych i komfortowych dla krowy. Aby przebiegł on bez komplikacji, należy zacząć przede wszystkim od wcześniejszego monitorowania stanu zdrowia krowy i odpowiedniego żywienia, które również będzie miało znaczący wpływ na kondycję zwierzęcia. W celu zapobiegania sytuacjom niebezpiecznym, wszystkie zachowania i symptomy odbiegające od normy, szczególnie w przypadku pierwiastek, powinny wiązać się z niezwłocznym wezwaniem lekarza weterynarii.
